Ugu horeyn waxaa halkaasi aayado quraan ah & wacdiba kasoo jeediyay Sh Maxamed Axmed oo sidoo kalena ka sheekeeyay taariikhdii marxuum Xuseen Xaaji Bood isagoo tilmaamay in “Xuseen Bood uusan waddankiisii kasoo cararin sida anagoo kale, hadana foolxumo uusan ku kicin isagoo weliba taliskii Siyad Barre-na ku yiri,” ninyahow ummaddan talo uma heyside isaga dhex bax, ” ayuu yiri Sh maxamed Axmed oo intaa ku daray in marxuumku ka qeyb gelin dadka hubka wax ku boobi jiray ama ku dooni jiray, waxa uuna ugu dambeyntii ugu duceeyay inuu naxariistii janno ka waraabiyo.

Waxaa isna hadal kooban oo ku saabsan u mahadcelin dadkii halkaas yimid & duco halkaasi kasoo jeediyay Axmed-nur Sh Yusuf Guulleed oo ku hadlayay magaca qabanqabiyaasha munaasabaddaas ducada aheyd isagoo xusay in ujeedadda munaasabaddan ay aheyd in marxuumka loogu duceeyo isla markaana quraan loogu aqriyo.

Dr C/dir Cali Boolaay oo halkaasi ka hadlay ayaa ayaa sheegay inay marxuumka is yaqaaneen sanadihii 50-yadii isagoo tilmaamay inay isla soo shaqeeyeen Dr Bood, “waxa xiligaasi uu nasiib u yeeshay deeq waxbarasho oo laga helay xisbigii Libarale ee uu hogaaminayay Xaaji Baraako oo aad u daneynaayay dhalinyaradii waagaas inay helaan waxbarasho, waxa uuna tegay dalka Itoobiya si uu wax usoo barto, “Waxaan markii ugu dambeysay ku kulanaya shirkii Jabuuti sanadkii 2000, wuxuuna ii sheegay inuu ka xunyahay in dalkii ay usoo halgameen uu sidan macno darada ah u burburay, uuna isku taagayo inuu qabto talada dalka si uu u badbaadiyo ummadda & dalka Soomaaliyeed ee qaxootiga meel walbaba ku ah” ayuu yiri Dr Boolaay.

Shariif Axmadey oo ka mid ahaa dadkii ay wax iskala soo barteen dalka itoobiya oo isna halkaasi ereyo kasoo jeediyay ayaa ku nuuxnuuxsaday in Dr Bood uu ka mid ahaa dadkii soo dhameeyay inay helaan deeqdaas waxbarasho isaga & Salaad Maxamed Afrax, waxa uuna tilmaamay in isaga uu uga murug badanyahay dadka intiisa kale maadaama ayuu yiri ay sariirihii koleejada ee is korsaarnaa isla seexan jireen, waxa uuna ugu duceeyay inuu naxaristii janno ka waraabiyo.

Shariif Axmadey oo ka mid ahaa dadkii ay wax iskala soo barteen dalka itoobiya oo isna halkaasi ereyo kasoo jeediyay ayaa ku nuuxnuuxsaday in Dr Bood uu ka mid ahaa dadkii soo dhameeyay inay helaan deeqdaas waxbarasho isaga & Salaad Maxamed Afrax, waxa uuna tilmaamay in isaga uu uga murug badanyahay dadka intiisa kale maadaama ayuu yiri ay sariirihii koleejada ee is korsaarnaa isla seexan jireen, waxa uuna ugu duceeyay inuu naxaristii janno ka waraabiyo.

Xaaji Cumar Indho guduud oo isna hadalkiisa ku bilaabay in Dr Bood su’aasha qayaamo ilaahey dhaafiyo, ayaa tibaaxay in dadka muslimka ah qofkii ay u duceeyaan ee ay taariikhdiisana ka sheekeeyaan inuu ahlu janno yahay, loona baahanyahay in dariiqa saxda ah la raaco maadaama qof walba dhiman doono, waxa uuna ummada Soomaaliyeed ugu baaqay inay nabadda ka shaqeeyaan ayna taageeraan nabadeynta.

Sh Cali Maxamuud Xasan (Sh Cali Tuure) oo sidoo kale halkaasi ka hadlay ayaa sheegay in ay marxuum isla ahaayeen Guardia di Finanza, waxa uuna xusay inuu ahaa geesi aan cabsan, “1958 shaqadii Guardia di Finanza ayaa nalaka  bixiyay qabiilkeena dartiis anagoo ilaa (lix) 6 qofood oo uu ku jiray Dr Bood waxa uuna si geesinimo leh u yiri Dr bood “aniga dharkooda ayaan wejiga uga soo tuurayaa gaalkii xukumaayay meesha, waxaan dhahnay waa nala xiraa naga dhaaf Xuseenow, wuxuuse ku adkeysaty go’aankiisi, dharkii ayuu wejiga uga soo tuuray gaalkii askariga ahaa, laakiin nasiib wanaag lama xirin” ayuu yir Sh Cali Tuure, waxa uu sidoo kale xusay inay ku wada jireen gudigii Maanafeesto, wuxuuna alle uga baryay inuu naxariistii janno ka waraabiyo.

G/sare Ismaaciil  Cilmi Xareed oo isna ka hadlay taariikhda Marxuum Dr Bood ayaa sheegay inuusan isagu shaqsi ahaan la kulim, balse uu shaqaalihii ay isla shaqeynayeen uu ka maqlayay inuu ahaa nin maamulkiisa aan ka baqin intuu qalinkiisu gaaraayay, wixii ka baxsan maamuulkiisan cidii soo dirsatay u gudbiyo ayaa lagu tilmaamayay ayuu yiri, isagoo intaa ku daray in manta ay la mid tahay anagoo sidno hantooshiisii isagoo ku tilmaamay inuu ahaa ahlul-kheyr maadaama intaan ay maanta u fadhido tacsidiisii, “asagoo kale Mareeg waa ku dhalan doonaa ama waa ku dhashayba, Muqdisho waa ku dhalan doonaa ama waa ku dhashayba, ama adinka ayuu idin ku jiraa, ninka noocaas ah wuxuu u baahanay in la taageeroo” ayuu yiri G/sare Ismaaciil Xareed, waxa uu soo qaatay taariikh dheer oo ku saabsan taariikhihii islaamka isagoo is barbardhigayay waqtiga lagu jiro inay muujineyso in wax hore asxaabtii u sameeyay aan dugsaneyno, waxa uuna ugu dambeyntii kuso gabagabeeyay in faataxo loo aqriyo marxuumka loona duceeyo taasoo dadkii halkaasi isugu yimid ay sameeyeen.

Dr Xasan Maxamuud Cali (Basey) ayaa isna hadalkiisa ku bilaabay duco uu u duceeeyay Marxuum Dr Bood, waxaa uuna shegay in marxuumku uu ka baxay ummadda Soomaaliyeed ee uusan qoys ka bixin, waxa uuna alle uga baryay inuu janatul fardowza ka waraabiyo, anagana samir & iimaan alle naga siiyo.

Ibraahim Sh Muxidiin oo ka mid ah siyaasiinta Soomaaliyeed ayaa isna tilmaamay inuu Marxuum Dr Bood ahaa nin uu talo ugu tagey xili hadda aan dheereyn isagoo kala tashanayay maamuulkii gobolka Banaadir oo ra’iisulwasaare Nuurcadde ugu magacaabay si ku meel gaar ah, isagoo tilmaamay inuu kula kulmay garoonka diyaaradaha xiligii hadda loo qaadayay Kenya ee uu xanuunsanaa, isagoo xusay inay xataa isla soo shaqeeyeen wixii ka dambeeyay 1990-kii, waxa uuna ummadda Soomaaliyeed ugu baaqay inay uga daydaan mabda’a uu ka qaatay xaalka Soomaaliya ee ahaa nabaddeynta, isagoo tibaaxay in loo baahanyahay in halkaas laga sii wado howshii uu waday marxuum Dr Bood ayuu hadalkiisa kusoo gabagabeeyay Ibraahim Sh Muxudiin.

Suldaan Khaliif Muumin oo isna halkaasi ereyo kooban ka yiri ayaa tilmaamay in marxuum Xuseen Bood uu ahaa aqoonyahan hadana waayo arag ah, waxa uuna hoosta ka xariiqay inuu ahaa qof jecel in wax la barto, waxaa uuna tusaale usoo qaatay in xili ay isla joogeen shirkii Soodare uu soo tusiyay goobtii ay 50-yadii wax ku barteen taasoo uu ula jeeday in dhalinyaradu wax bartaan.

Sawirka Suldaan Khaliif Muumin

Cumar Axmed Guhaad oo ka mid ahaa dadka xaafadda Streatham oo bulshada Soomaaliyeed ee London degan ay ku badan yihiin ayaa isna halkaasi ka sheegay in loo baahanyahay in lagu daydo marxuumka oo lagu dadaalo nabadraadinta, Cumar Axmed Guhaad waxa uu ku dheeraaday ka hadlida sida Soomaalida looga baahanyahay inay is waafajiyaan hadalkooda & quluubtooda oo ay ka dheeraadaan inay caloosha wax ku reebtaan.

Munaasabaddan ducada ah oo ay kasoo qeybgaleen qeybhaha kala duwan ee bulshada ayaa waxa sidoo kale ka hadlay dad kale oo ay ka mid ahaayeen Xaaji Cali Caddo (Cali Jarmal,  Aadan Wardheere, C/qaadir Yalaxow, Yaasin Bulsho,Yuusuf Garaad & Col- Xasan Salaad Dhoore, waxayna dhamaantood xuseen inuu marxuumku ahaa nin daacad ah, geesi ah, waddani ah & weliba Maamul wanaag.

Siciido Cilmi Jalle

Maryan diirye liibaan

Caasha Aadan

Duniyo Cali Adoon

Qaali Cumar Cosoble

Daahi Geesaweyne

Abuukar cumar iligsib

Axmed e/krin gabeyre

Cali Axmed joroq

Muxume cabdi guutaale

Cumarsacuudi

Aweeys xabad geedi

Cade cumar maxamed

Maxamuud xasanley joqof

Cabaas xabad geedi

Cabdi raxman indhokoray

Abuukar tuuryare

Maxamed cabdulahi rooble

Caamir macalin

Cabdi xasan sheekh

Cumar geesay geedi

Axmed nuuf faarax

Maxamed jimcale galaanbe

Cabdulahi maxamud sheekh

Cabdulqadir muxudiin

Cali curjaan

Maxamed cali faaydheer

Cumar cali barkhadle

Maslax cilmi jale

Abuukar cali culusow

Cabdi rashid x afrax

Daahir C Socdaal

Cabdi salan cali raage

Abdlae xusen yalaxow

Cabdulahi macalin xasan

Maxamed tooxow

Aweeys baroodo  & dad kaloo fara badan

Munaasabaddaas ducada ah ee loo sameynayay Marxuum Dr Xuseen Bood ayaa waxa ay kusoo dhamaatay jawi degan, iyagoo dadkii halkaasi iskugu yimid ay ka muuqatay jawi dareen murugeed.